بازار بزرگ استانبول (Grand Bazaar)، یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین بازارهای سر پوشیده جهان است که ۶۱ خیابان سرپوشیده و بیش از ۳۰۰۰ مغازه دارد. با وجود ساخت مراکز خرید مدرن در ترکیه، بازار بزرگ استانبول همچنان جذاب‌ترین جاذبه‌ی توریستی این کشور است. در سال ۲۰۱۴، این مکان با بیش از ۹۱ میلیون بازدید کننده‌ی سالانه، رکورد بیشترین بازدید از جاذبه‌های توریستی جهان را به خود اختصاص داد.
تاریخچه بازار بزرگ استانبول
اولین ساختمان بازار بزرگ، بلافاصله پس از فتح استانبول توسط عثمانی به دستور سلطان محمد دوم در زمستان سال‌های ۵۶-۱۴۵۵ ساخته شد. این بازار تنها در زمینه‌ی منسوجات فعالیت می‌کرد و به اسم بازار «جواهر بدستن» یا «Cevâhir Bedestan» نامگذاری شد. واژه‌ی «Bedesten» در فارسی به معنی «بازاری از فروشندگان پارچه» است. ساختمان جواهر بدستن ابتدا از خشت و چوب ساخته شد. در گذر زمان، طی بلایای طبیعی مانند آتش سوزی و زلزله، بارها طاق‌های کمانی آن با سنگ، و دیوارها با آجر و گچ بازسازی شدند.
چند سال بعد، سلطان محمد دوم دستور ساخت ساختمان دیگری را از این بازار سرپوشیده داد. این ساختمان بعدا «صندل بدستن» یا «Sandal Bedesten» نامیده شد. این نام برگرفته از یک نوع پارچه‌ی بافته شده از ابریشم و الیاف پنبه است که در شهری به نام بورسا (Bursa) در شمال ترکیه بافته می‌شد. بازار صندل بدستن در شمال بازار جواهر بدستن قرار دارد و در حال حاضر دومین ساختمان قدیمی بازار بزرگ است.
بعد از ساخت صندل بدستن، تجارت پارچه فروشی به آن‌جا انتقال یافت و جواهر بدستن برای تجارت کالاهای لوکس، طلا و سنگ‌های قیمتی بکار گرفته شد. ابتدا دو ساختمان جدا از هم بودند، اما بلافاصله بسیاری از فروشندگان، مغازه‌های خود را بین و اطراف این دو ساختمان باز کردند، به طوری که یک چهارم کل بازار امروزی شکل گرفت. در ابتدای قرن هفدهم با مسقف شدن خیابان‌های اطراف و ادغام کاروانسراهای مجاور، بازار به اندازه‌ی کنونی خود گسترش یافت. با گسترش امپراتوری عثمانی در سه قاره و کنترل کامل ارتباطات جاده‌ای بین آسیا و اروپا، این بازار و کاروانسراهای اطراف آن، به قطب تجارت در دریای مدیترانه تبدیل شدند. بنا به روایت مسافران اروپایی، از آن زمان تا نیمه اول قرن نوزدهم، این بازار با توجه به فراوانی، تنوع و کیفیت کالاها، در اروپا بی‌نظیر بود.
بازار بزرگ در عصر حاضر
بازار بزرگ استانبول همچنان یک مرکز تجازی عظیم است که ۲۶۰۰۰ نفر در آن مشغول به کار هستند و روزانه بین ۲۵۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ بازدید کننده دارد. هر دو طرف خیابان‌های سرپوشیده این بازار، مملو از فروشگاه‌های کوچکی است که انواع کالاها از لباس، جواهرات، مبلمان گرفته تا فرش، سرامیک، کفش، کتاب، ادویه‌جات را به فروش می‌رسانند. مغازه‌هایی که کالاهای مشابهی می‌فروشند، در کنار هم قرار دارند. معمولا قیمت اجناس مقطوع نیست. بنابراین چانه‌زنی بخش جدانشدنی و جذاب خرید از بازار بزرگ است.
در پایان روز، هر غرفه بدون هیچ قفلی، تنها با یک پرده‌ی پارچه‌ای بسته می‌شود اما نگهبانان بازار دائما در حال گشت زنی و انجام وظیفه هستند. با وجود ثروت فراوان موجود در این بازار، سرقت به ندرت اتفاق می‌افتد. مهمترین سرقتی که این بازار به خود دیده به سال ۱۵۹۱ بر می‌گردد که ۳۰۰۰۰ سکه طلا از بازار جواهر بدستن به سرقت رفت. این سرقت تمام استانبول را تکان داد. بازار برای دو هفته بسته شد و مردم مورد شکنجه قرار گرفتند، تا زمانی که طلاها در مغازه‌ی یک جوان مهاجر پیدا شد و نهایتا مجرم را به دار آویختند.
بازسازی بازار بزرگ استانبول
بازار بزرگ بلایای طبیعی متعددی مانند آتش سوزی و زلزله را پشت سر گذاشته است. اولین آتش سوزی در سال ۱۵۱۵ رخ داد و پس ازآن ۱۲ آتش سوزی دیگر نیز در سال‌های مختلف، بخش‌های متعددی از بازار را سوزاند. آخرین آتش سوزی به سال ۱۷۹۱ باز می‌گردد. در سال ۱۷۶۶ نیز زلزله مهیبی در استانبول اتفاق افتاد که خرابی زیادی را در بازار بزرگ به بار آورد. بعد از هر کدام از این اتفاقات، بازار مجددا بازسازی شد تا به شکل امروزی آن در آمد.
توقف پروژه هتل‌سازی در بازار بزرگ
این بازار بعد از پشت سر گذاشتن این بلایا تا سال پیش که مقامات شهری یک پروژه نوسازی را آغاز کردند، در آرامش بود. قرار بود به منظور افزایش گردشگری در منطقه، بخشی از بازار بزرگ به هتل تبدیل شود. اما این پروژه با بیرون کردن چند کسبه‌ی بازار، به اعتراض شدید خیابانی تبدیل شد.
درباره این موضوع، Mücella Yapici (یکی از معماران استانبول) در گفتگو با گاردین گفت: «ماهیت این پروژه کاملا کوته‌بینی و منفعت طلبانه است. این پروژه تاریخ و فرهنگ استانبول را تخریب می‌کند. آن‌ها ساکنان اصلی بازار، کسب‌وکارهای کوچک و تجار سنتی را از این بازار بیرون می‌کنند تا جای آن هتل بسازند. اما در نهایت خواهیم دید که این پروژه به گردشگری استانبول آسیب می‌زند، چرا که گردشگران برای دیدن هتل‌های لوکس، مراکز خرید و خانه‌های پر زرق و برق نمی‌آیند بلکه برای دیدن بافت سنتی، مغازه‌های تاریخی و جو صمیمانه مردم محلی است که به این بازار سر میٰ‌زنند. وقتی این موارد نباشد دیگر دیدن این بازار چه لذتی دارد؟».
یک مورخ حوزه‌ی معماری می‌گوید: تا کنون بخش‌های زیادی از این شبه جزیره‌ی تاریخی به صنعت گردشگری اختصاص یافته است. این یک پدیده وحشتناک برای استانبول است. تمام بخش‌های شهر توسط پروژه‌های توسعه‌ی گردشگری به مکان‌هایی بی روح تبدیل شده‌اند که دیگر هیچ فرهنگ و قدمتی را از خود نمایش نمی‌دهند. اگر این روند ادامه یابد، استانبول به لاس وگاس تبدیل خواهد شد!
شهردار استانبول بعد از این قضایا قول داد که با بازسازی، بازار بزرگ استانبول را به حالت اولیه برگرداند و گفت: «به هیچ کس اجازه نمی‌دهد که در بازار بزرگ هتل باز کند!».
اگر قصد سفر به استانبول و خرید از این بازار قدیمی و باشکوه را دارید، می‌توانید روی خدمات پرداخت نیک پرداخت حساب کنید.
